Het nieuwe jaar beginnen we niet zo fris met een artikel van Jan Eggers …iets met snoeken en gezwellen! Kankerachtige gezwellen: Lymphosarcoma is de naam.
Een van de eerste foto’s van een zieke snoek maakte ik in de herfst van 1983 in de Aland archipel, zeg maar het eilandenrijk tussen Stockholm en Helsinki. Ik was daar op uitnodiging van Rapala en het Finse Ministerie van Export en de reden was tweeledig. Allereerst was het de bedoeling om Rapala export manager Pertti Rautio beter te leren kennen en het Ministerie was geïnteresseerd in namen en adressen van groothandels en hengelsportbladen in Europa en Amerika.
Tekst en fotografie: Jan Eggers
Dit stuk Scherentuin is gekend om de uitstekende mogelijkheden om snoek, baars, zeeforel maar ook kabeljauw en zalm te vangen. Waarschijnlijk waren we er op het verkeerde tijdstip want er moest hard gewerkt worden om per persoon in de dubbele cijfers per dag te komen terwijl men 50 snoeken per dag beloofd had. Omdat het al weer bijna 30 jaar geleden is, kan ik nu wel vertellen wat in die week het beste kunstaas was: de Nils Master Invincible. Ik heb Pertti daar regelmatig aan herinnerd als we ergens viste en de dreggen van het Rapala kunstaas kaal bleven. Maar goed, daar gaat het nu niet over en over naar die eerste foto waarop Pertti een snoek met behoorlijk gezwel vast houdt. Het leek op een gezwel dat was open gebarsten en ook kwam er een soort bloed uit.
We vingen nog meer snoeken met vaak zelfs meerdere en ook grotere kankergezwellen, zoals we ze noemden, op hun lijf. Er werd me verteld dat deze ziekte onregelmatig voorkwam en er soms jaren waren waarin je heel veel van deze smerig uitziende snoeken ving. Bij terugkomst in Helsinki bezocht ik nog Dr. Lauri Koli, de snoekprofessor van Finland van wie ik al een jaar of 4 kanjersnoekinfo kreeg en die vertelde me dat het hier ging om de ziekte Lymphosarcoma.
Hij vertelde me dat deze ziekte vooral in het brakke water van de Oostzee voorkomt en er jaren zijn dat10 tot wel 21 % van de snoekpopulatie er mee besmet is. Een bepaald type C-virus schijnt de boosdoener te zijn. De gezwellen ontwikkelen zich in de herfst en winter en kunnen dan in de zomermaanden weer verdwijnen. De gezwellen komen zowel op de flanken, de vinnen, de kop en op en in de bek voor. We nemen aan dat een snoek met een enorm gezwel in de bek een kleinere kans heeft om deze ziekte te overleven dan een soortgenoot waar een klein gezwel bij de staart zit. De raad die ik nog kreeg was: “zet ze maar terug”, en dat zegt een Fin die graag snoek eet niet snel. In de 30 jaar na de vangst van deze eerste snoek met Lymphosarcoma heb ik er nog heel wat meer gevangen, zowel in Scandinavië als Noord-Canada en volgens mij ook een in Nederland.
Meer informatie uit een fantastisch goed boek.
Nu doet het vreemde geval zich voor dat ik toch langzamerhand heel wat foto’s van Nederlandse en Belgische snoeken met tennisbal grote tumoren ontvangen heb. Maar die zien er anders uit dan de zieke snoeken uit de Scherentuin. Toen ik die eerste vaderlandse patiënten met dichte en opengesprongen tumoren zag, was er nog geen Internet waarop ik kon googelen om uit te vinden wat hier aan de hand was. Gelukkig kon ik in 1997 het boek “PIKE, biology and exploitation” van John F. Craig kopen. Een zeer wetenschappelijk boek met bijna 300 pagina’s wetenschappelijke informatie over mijn vriend snoek en zijn familie. Ik vond daar heel veel informatie over de virussen, bacteriën en schimmels die de nodige ellende in de Esox familie kunnen veroorzaken. Helaas staan er geen foto’s van snoeken in die aan een bepaalde kwaal lijden maar de beschrijving is zo goed dat ik kon uitvogelen waaraan de snoeken waarvan ik foto’s had leden. De verschillende Nederlandse snoeken met grote gezwellen, zowel onderhuids als open gebarsten, leden aan het Esox sarcoma virus dat voor een witachtige kankergezwel zorgt als het open barst. Dit kankervirus type C komt zowel in Europa als Noord Amerika voor en watervervuiling is een belangrijke factor bij het ontstaan en verspreiding van dit virus.
John Craig merkt terloops nog op dat deze zieke, geïnfecteerde snoeken zonder aarzelen het aangeboden aas, zowel kunstaas, dood aas als levend aas, pakken en nog behoorlijk strijd leveren. Dit is dan vooral het geval in het eerste stadium van de ziekte. Persoonlijk heb ik diverse keren snoeken met bovenstaande tumoren gevangen die in slechte tot zeer slechte conditie waren. Zeer vermagerd, meestal voorzien van de nodige parasieten zoals bloedzuigers op de huid en van een echte dril was dan geen sprake. Komt dan wel de vraag: wat doe je met zo’n snoek in slechte conditie? Ik ken collega’s die de patiënt met een forse tik op de kop uit zijn lijden verlossen. Zelf ben ik van mening dat Moeder Natuur dat zelf maar moet regelen en ik zet de snoek dus terug. Dan ben je in de meeste gevallen volgens de Visserijwet niet in overtreding want anno 2013 moet gelukkig in de meeste wateren de snoek meteen levend teruggezet worden. IK weet echter van een geval van een zeer zieke snoek dat ik hem na het vangen meteen uit zijn lijden heb verlost. Dat gebeurde in Canada bij het Grote Slavenmeer, de beste stek ter wereld voor grote snoek die ik ken, en laat ik meteen maar over gaan naar deze snoek vol rode vlekken en schimmel.
Een bacterie is de boosdoener
Ik weet niet of de benaming “rode vlekken ziekte” een gangbare Nederlandse naam of vertaling is voor de ook hier voorkomende “red sore disease” en de wetenschappelijke naam is Cuma scuki. Volgens het boek van Craig zijn de wetenschappers het nog niet eens welke bacterie de dader is. En ach, wat maakt het ons snoekvissers uit of het Aerobacter cloacae of Pseudomonas fluorescens is? Feit is gewoon dat niemand het prettig vindt om zo’n snoek vol rode vlekken waar het bloed uit komt of die onder een wollige deken van grijze schimmel zit, te onthaken.
Men heeft uitgedokterd dat stress bij de snoek een belangrijke factor kan zijn bij het ontwikkelen van deze ziekte. Ik moet dan vaak denken aan een te krap leefnet vol met grote brasems of een snoek die voor b.v. een fotosessie te lang uit het water is en dan zie je eerst het bloed door de staartvin komen, daarna uit de andere vinnen en tenslotte komen er ook rode plekken door de schubben heen op de flanken. Ik vraag me nu af of zo’n gestreste snoek die wordt teruggezet erg vatbaar is voor deze ziekte en of de bacteriën en schimmels er meteen op af gaan. Van mijn aasvissen uit een ver verleden wist ik dat ze bij een verkeerde behandeling bij het onthaken met droge handen, op de grond vallen en dan vooral bij hoge watertemperatuur in no time onder de schimmel zaten en snel de geest gaven.
Dat stress wel degelijk een negatieve rol speelt bij deze huidziekte, komt tot uiting bij het genezen van grote wonden bij snoek waarbij stress zeer waarschijnlijk geen rol speelt. Ik bedoel de jaarlijkse situatie waarbij de hormonen een grote rol spelen: de paaitijd. Het is een bekend feit dat de snoeken elkaar in die periode behoorlijk kunnen beschadigen en als ik in het voorjaar met beroepsvisser Ate Lageveen mee ging fuiken ophalen, kwamen we heel wat snoeken vol schuurplekken, wonden en andere littekens tegen. Deze liefdes verwondingen heelden snel want ik de zomer leek alles weer normaal. Ik ben heel vaak, 19 keer heb ik uitgerekend, begin juni naar het noorden van Canada gereisd om daar net na het verdwijnen van het ijs en dus ook kort na de paaitijd op zeer actieve snoeken te vissen. Dan kwam je regelmatig snoeken met liefdesbeten en kapotte rode ruggen tegen. Waarom juist kapotte ruggen? Gewoon omdat na een strenge winter, het ijs in Great Slave Lake wordt 2 meter dik, de snoeken gewoon onder het ijs paaien en dan op de ondiepe stekken met hun rug tegen de onderkant van het ijs schuren. Voor de liefde moet je wat over hebben niet waar… Deze snoeken vechten als leeuwen en hebben nog het voordeel dat in het nog zeer koude water de bacteriën en schimmels hun gemak houden.
Ik ga er een eind aan maken, er zijn nog meer ziektegevallen bekend en die komen dan een volgend keer weer aan de beurt. Ik hoop niet dat jullie van deze niet al te smakelijke foto’s nachtmerries krijgen!
Jan Eggers
De volgende artikelen van Jan Eggers op roofvisweb staan hieronder!
Deel 1: De Esox familie kent vele vreemde snoe(k)shanen
Deel 2: Nog meer vreemde snoe(k)shanen
Deel 3: Nog meer vreemde snoe(k)shanen, fossielen